روشهای ترمیم دندان شکسته
اگرچه مینای دندان سختترین بافت بدن است، اما ضربه شدید به صورت و گاز گرفتن چیزی سفت، بهویژه اگر دندان از قبل مقداری پوسیدگی داشته باشد، میتوانند باعث شکستگی آن شوند.
اگر به هر دلیلی با ترکخوردگی یا شکستگی یک یا چند عدد از دندانهای خود مواجه شدید، نترسید و در اسرع وقت به فکر ترمیم باشید. زیرا با ادامه این وضعیت، دندان شما ممکن است آسیب بیشتری ببیند، عفونی شود یا حتی بیافتد. دندانپزشک میتواند شکستگی دندان را از طریق معاینه بالینی و رادیوگرافی تشخیص دهد. همچنین کارهای زیادی وجود دارد که میتواند برای درمان انجام دهد.
هدف از ارائه این مقاله، بیان تمام اطلاعات لازم در زمینه ترمیم دندان شکسته است. بهخصوص کارهایی که باید بلافاصله بعد از شکستگی دندان انجام شوند. از اقدامات خودمراقبتی گرفته تا تکنیکهای دندانپزشکی!
دلایل رایج شکستگی دندان
شکستگی دندان بیشتر در دندانهای جلو فک بالا و دندانهای آسیاب فک پایین اتفاق میافتد. همچنین اغلب در بیماران بالای 40 سال رخ میدهد و زنان را بیشتر از مردان درگیر میکند. در زیر فهرستی از علل اصلی بروز آن آورده شده است.
خوردن مواد غذایی سفت
شایعترین علت شکستگی دندانها، خوردن مواد غذایی سفت مانند آبنبات و یخ، شکستن پوست سخت دانههایی مانند بادام و فندق با دندان، دندانقروچه در هنگام خواب و گاز گرفتن سر خودکار با دندان است. پس بهتر است از قبل اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهید.
حتما آبنباتهای سفت را بمکید، پوست دانهها را از قبل با یک وسیله سخت بشکنید و عادت بد گاز گرفتن سر خودکار را ترک کنید. برای کنترل دندانقروچه به پزشک مراجعه کنید. استفاده از محافظ دندان، بهخصوص در شب نیز میتواند به شما کمک کند.
ضربه شدید به صورت
ضربه شدید به صورت میتواند ناشی از سقوط، تصادف یا حملات فیزیکی باشد. بسته به نیرو و جهت ضربه، دندانها ممکن است ترکخورده یا شکسته شوند. حتی احتمالا افتادن دندانها و آسیب به بافتهای نرم و استخوان فک نیز وجود دارد. در این شرایط، برای کاهش خطر عوارض طولانیمدت و حفظ سلامت دهان و دندان باید بهدنبال خدمات فوری پزشکی و دندانپزشکی باشید.
پوسیدگی دندان
با خوردن غذاها و نوشیدنیهای شیرین، باکتریها اسید تولید میکنند. این ماده مینای دندان را ضعیف میکند و باعث ایجاد پوسیدگی میشود. اگر این عارضه بهموقع درمان نشود، میتواند آسیب جدی به دندانهای شما وارد کند.
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. موثرترین راه برای جلوگیری از ایجاد پوسیدگی دندان، مسواک زدن منظم، نخدندان کشیدن، کاهش مصرف قند و مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینه است.
استفاده از آمالگام برای ترمیم دندان
آمالگام مخلوطی از فلزات جیوه، نقره، مس و قلع است و بهعنوان ماده پرکننده دندان استفاده میشود. اگرچه ساختار قوی و بادوامی دارد، اما در طول زمان ممکن است باعث ترکخوردگی یا شکستگی دندانهای آسیاب شود.
یکی از دلایل اصلی این مسئله، استفاده از حجم زیادی از آمالگام برای پر کردن دندانها است. در این شرایط، فشار اضافی بر روی دندان وارد میشود که میتواند منجر به شکستگی مینا و عاج دندان شود. علت دیگر، واکنش آمالگام در برابر رطوبت یا اسیدهای مواد غذایی و نوشیدنیها است. زیرا فلزات موجود ممکن است به مرور زمان خورده و ضعیف شوند. این مسئله میتواند دیواره دندان را مستعد شکستگی کند.
افزایش سن
افزایش سن نیز میتواند عاملی برای نامرتب و ضعیفتر شدن دندانها باشد. چراکه به مرور تراکم استخوانهای فک کم و مینای دندان فرسوده میشود.
با دندان شکسته چه کنیم؟
اول از همه سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید. سپس برای جلوگیری از آسیب بیشتر و همچنین به دست آوردن بهترین نتیجه برای ترمیم دندانها، اقدامات خودمراقبتی زیر را انجام دهید.
دهان خود را با آب گرم بشویید
شستشو با آب گرم روی کاهش هرگونه درد یا ناراحتی ناشی از شکستگی دندان موثر است. همچنین کمک میکند تا باکتریهایی که میتوانند باعث عفونت شوند از بین بروند و التهاب و تورم بافت نرم دهان کمتر شود.
روی ناحیهای که دچار خونریزی شده است، فشار وارد کنید
یک پارچه تمیز یا گاز را به طور مستقیم روی محل آسیبدیده قرار داده و کمی فشار دهید. این کار علاوهبر کنترل خونریزی، به کاهش التهاب و ناراحتی نیز کمک میکند. البته اگر بعد از اعمال فشار متوجه شدید که همچنان خونریزی ادامه دارد، فورا برای درمان به دندانپزشک مراجعه کنید. زیرا ممکن است نیاز به مداخله جدیتری باشد.
کیسه یخ را روی گونه خود قرار دهید
قرار دادن یک کیسه یخ یا کمپرس سرد در سمتی از صورت که دارای دندان شکسته است، میتواند به کاهش ناراحتی کمک کند. زیرا سرما رگهای خونی را منقبض میکند، جریان خون را کاهش میدهد و باعث بیحسی موضعی میشود. این کار به شما کمک میکند تا زمانیکه بتوانید برای درمان به دندانپزشک مراجعه کنید، درد کمتری احساس کنید.
از مسکنهای بدون نسخه استفاده کنید
اگر با وجود انجام کارهای ذکرشده، باز هم احساس درد و ناراحتی دارید، از استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید. خوردن آسپیرین توصیه نمیشود. زیرا خطر خونریزی را افزایش میدهد. مصرف مسکن این فرصت را به شما میدهد تا با درد کمتری برای ترمیم دندان به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
لبه دندان شکسته را بپوشانید
اگر شکستگی باعث ایجاد لبه تیز یا ناهموار برای دندان شده است، آن را با یک تکه پارافین مومی یا آدامس بدون قند بپوشانید تا از بریدن زبان یا داخل لب یا گونه جلوگیری شود.
دندان جداشده را در شیر، بزاق یا محلول نمکی قرار دهید
اگر در اثر ضربه، دندان شما به طور کامل شکسته و از ریشه جدا شده است. این احتمال وجود دارد که دندانپزشک بتواند آن را دوباره بچسباند. البته اگر از قبل در شیر، بزاق یا محلول نمکی قرار داده شود. زیرا محلولهایی مانند شیر حاوی قندها و پروتئینهایی هستند که سلولها برای زنده ماندن به آنها نیاز دارند. مهمتر از همه، این کار دندان ازدسترفته شما را مرطوب نگه میدارد.
اگر تا قبل از مراجعه به دندانپزشک برای ترمیم دندان مجبورید غذا بخورید، غذاهای نرم بخورید و از گاز گرفتن مواد غذایی با دندان شکسته خودداری کنید.
عوارض عدم درمان بهموقع دندان شکسته
عدم رسیدگی به دندان شکسته میتواند منجر به بروز مشکلات دندانی مانند افزایش حساسیت دندان، پوسیدگی دندان و حتی از دست دادن زودرس دندانها شود.
حتی ممکن است باعث بروز مشکلات دهانی شدیدتر شود، مانند تجمع باکتری در محل شکستگی یا ترکخوردگی که میتواند منجر به آبسه یا عفونت شود. اگر درمان نشود، عفونت ناشی از دندان آسیبدیده ممکن است در سراسر بدن شما پخش و به یک خطر بزرگ برای سلامتی تبدیل شود. پس ترمیم دندان شکسته یا آسیبدیده را به تعویق نیاندازید و در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید.
نحوه ترمیم دندان شکسته توسط دندانپزشک
شکستگی دندان میتواند فوقالعاده دردناک و آزاردهنده باشد. همچنین اگر بهدرستی درمان نشود، ممکن است باعث بروز مشکلات جدی برای دهان، دندان و لثه شود. خوشبختانه، امروزه راهحلهای زیادی برای کمک به ترمیم دندان شکسته وجود دارد که در ادامه به موثرترین آنها اشاره خواهیم کرد.
پُرکردن یا باندینگ دندان
اگر فقط یک تکه کوچک از مینای دندان شکسته و کنده شده باشد، معمولا دندانپزشک این آسیب را با پرکردن ترمیم کند. اگر نیاز به ترمیم دندانهای جلویی باشد، دندانپزشک شما احتمالا از روشی به نام باندینگ استفاده میکند. در این روش از رزین کامپوزیت همرنگ دندان که ساختار بتونهای دارد استفاده میشود.
باندینگ یک روش ساده است که نیازی به بیحس کردن ندارد. برای انجام آن ابتدا دندانپزشک سطح دندان را کمی میتراشد تا صیقل داده شود. سپس یک ماده چسبنده را روی دندان میمالد و رزین کامپوزیت را روی آن قالبگیری میکند. پس از شکل دادن به رزین، از نور ماوراءبنفش برای سفت شدن این ساختار استفاده میکند.
برای پرکردن دندانهای عقبی، بهخصوص دندانهای آسیاب، علاوهبر کامپوزیت میتوان از طلا، آمالگام نقره، پُرسِلِن و گلاس آینومر نیز استفاده کرد. این مواد پرکننده دندان میتوانند حفرهها، ترکها و سایر آسیبهای جزئی ناشی از پوسیدگی یا ضربه را ترمیم و از بروز آسیب بیشتر جلوگیری کنند. معمولا بسته به محل و اندازه دندان آسیبدیده و هزینه مورد نظر شما، بهترین ماده پرکننده انتخاب میشود.
نصب روکش یا تاج مصنوعی دندان
اگر تکه بزرگی از دندان شکسته شود، دندانپزشک ممکن است بخشی از دندان باقیمانده را سوهان بکشد و آن را با روکش مصنوعی دندان بپوشاند. معمولا روکشهای دائمی از فلز، رزین یا پرسلن ساخته میشوند.
اگر تمام قسمت بالای دندان شکسته شده باشد اما ریشه هنوز دستنخورده باشد، دندانپزشک برای کمک به نصب روکش یک پایه در کانال ریشه قرار میدهد.
اصولا برای ساخت و نصب روکش باید دو بار به مطب دندانپزشکی مراجعه کنید. در اولین ویزیت، دندانپزشک برای بررسی ریشههای دندان و استخوان اطراف آن، عکسبرداری با اشعه ایکس انجام میدهد و سپس برای قالبگیری اقدام میکند. قالب بدستآمده به لابراتوآر ارسال میشود تا روکش مصنوعی طبق آن ساخته شود. پس از آماده شده روکش، لازم است دوباره به دندانپزشک مراجعه کنید تا نصب شود.
سیلانت دندان
سیلانت دندان پوشش پلاستیکی نازکی است که مستقیما روی سطح دندانهای آسیاب و پرمولرها اعمال میشود. در واقع با ایجاد یک پیوند محکم با مینای دندان، میتواند بهعنوان محافظی در برابر باکتریها، اسیدها و سایر مواد عامل پوسیدگی عمل کند و از ورود آنها به شکاف یا شیارهای دندان جلوگیری کند.
برخلاف پرکردن دندان که معمولا بعد از پوسیدگی انجام میشود، سیلانت صرفا نقش یک پوشش محافظتی را دارد و از وقوع آسیب بیشتر جلوگیری میکند.
گاهی نیز دندانپزشک ممکن است روی دندانهای آسیاب را با اَنیله دندان بپوشاند. در شرایطیکه بخش قابل توجهی از سطح خود را در اثر شکستگی از دست دادهاند یا ترک بزرگی دارند. انیله دندان مانند روکشها از پرسلن یا سرامیک زیرکونیایی و در لابراتوآر ساخته میشود.
لمینت دندان
ونیر پوسته نازکی از جنس ماده پرسلن است که بهصورت سفارشی برای هر فرد ساخته میشود و مستقیما روی ساختار دندانهای موجود میچسبد. نصب ونیر یا همان لمینت دندان، روشی نسبتا ساده است و مانند سایر درمانها نیازی به آمادهسازی یا برداشتن ساختار سالم دندان طبیعی ندارد.
لمینت دندان با پوشاندن هرگونه بریدگی، تغییر رنگ، ترک، شکاف بین دندانها یا ناهماهنگی، لبخند شما را زیباتر میکند. مطمئنا ترمیم دندانهای شکسته با ونیرهای قوی و طبیعی، میتواند ظاهر کلی آنها را به طرز چشمگیری بهبود بخشد. اگر از این ونیرها به خوبی محافظت کنید، تقریبا 10 تا 15 سال دوام میآورند.
روتکانال یا عصبکشی
اگر شکستگی دندان به اندازهای بزرگ باشد که پالپ (بافت مرکزی دندان و حاوی اعصاب و عروق خونی) را در معرض دید قرار دهد. باکتریهای دهان میتوانند وارد پالپ شوند و این بافت حساس را آلوده کنند.
در این شرایط، روت کانال (درمان کانال ریشه) یا عصبکشی، یکی از محبوبترین راهها برای ترمیم دندان شکسته است. زیرا میتواند به حفظ ساختار طبیعی دندان کمک کند و از آسیب بیشتر جلوگیری کند.
این روش شامل برداشتن بافت پالپ عفونی یا آسیبدیده داخل کانال ریشه، تمیز کردن هرگونه باکتری یا آلودگی و سپس پرکردن ناحیه خالیشده با ماده خاصی به نام گوتاپرکا است. در بیشتر موارد بعد از انجام این کار، دندان با روکش پوشانده میشود تا محافظت بیشتری شود.
اصولا مدت زمان مورد نیاز برای انجام این روش ترمیم دندان، بسته به عواملی مانند شدت پوسیدگی و اندازه ناحیه آسیبدیده متفاوت است.
ایمپلنت دندان
اگر شکستگی به حدی باشد که بخش زیادی از ساختار دندان از بین رفته و راهکاری برای حفظ آن وجود نداشته باشد. دندانپزشک مجبور است بقایای دندان را تخلیه و برای جایگزین کردن آن اقدام کند. برخلاف سایر درمانهای جایگزینی دندان شکسته، مانند پروتز یا بریج، ایمپلنت مستقیما در استخوان فک قرار میگیرد. بههمیندلیل، وقتی غذا می خورید یا صحبت میکنید، حرکت نمیکند.
ریشه مصنوعی ایمپلنت یا همان فیکسچر، معمولا از تیتانیوم ساخته میشود. پس از انجام یک جراحی جزئی، این ساختار در عمیقترین جایگاه فک قرار میگیرد. سپس دوباره جراحی انجام میشود تا اِباتمِنت یا تکیهگاه روی فیکسچر نصب شود. در نهایت نیز روکش مصنوعی روی اِباتمِنت متصل میشود.
ایمپلنت دندان بهگونهای طراحی شده است که نقش دندان طبیعی را تقلید کند. همچنین ماندگاری بالایی دارد و معمولا تا 20 سال دوام میآورد.
سخن آخر
بنابراین، ترمیم دندان شکسته فرآیندی است که بسته به شدت آسیب وارده به شکلهای مختلفی انجام میشود. در ابتدا، دندانپزشک شدت آسیب را ارزیابی میکند و در صورت لزوم برای تجزیهوتحلیل دقیقتر عکسبرداری با اشعه ایکس یا اسکن انجام میدهد. در نهایت پس از بررسی دقیق، بهترین روش درمانی انجام میشود.