انواع روکش ایمپلنت دندان چیست و بهترین آن کدام است؟
امروزه ایمپلنت دندان یکی از بهترین روشها برای جایگزین کردن دندانهای از دست رفته است. زیرا در مقایسه با روشهای دیگر مانند پروتز دندان مصنوعی بسیار راحت و بادوام است.
محبوبیت ایمپلنت دندان در طول سالها به طور پیوسته افزایش یافته است. زمانیکه ریشه مصنوعی آن در استخوان فک قرار میگیرد مانند یک لنگر عمل میکند و میتواند تاج یا روکش مصنوعی را به خوبی پشتیبانی کند. به طور کلی، ایمپلنت دارای 3 جزء زیر است:
- فیکسچر (ریشه دندان مصنوعی). فیکسچر ساختار پیچ مانند دارد و در زیر لثه قرار میگیرد. معمولا از تیتانیوم زیستسازگار ساخته میشود و با جراحی در استخوان فک قرار میگیرد. آلیاژ تیتانیوم به خوبی توسط بدن پذیرفته میشود و در طول فرآیندی به نام استئواینتگراسیون (Osseointegration) با استخوان فک متحد میشود. این روند تضمین میکند که ایمپلنت در جای خود ثابت شود و حرکت نکند.
- اباتمنت (تکیهگاه). یک قطعه فلزی است که به بالای فیکسچر ایمپلنت متصل میشود و پایهای برای روکش مصنوعی ایجاد میکند.
- تاج یا روکش مصنوعی. روکش یک «کلاه» یا «غلاف» از جنسهای مختلف است که روی پایه اباتمنت قرار میگیرد و ظاهری شبیه دندان به ایمپلنت میدهد.
اگر در اثر پوسیدگی شدید، مشکلات لثه، ضربه و غیره قصد جایگزین کردن یک یا چند عدد از دندانهای خود را دارید، بهتر است با دندانپزشک خود مشورت کنید تا بدانید کدام فیکسچر، اباتمنت و روکش ایمپلنت دندانی برای شما مناسبتر است. در مقالههای قبلی به انواع فیکسچر و اباتمنت اشاره کردهایم. در این مطلب به انواع روکش ایمپلنت اشاره خواهیم کردیم.

نحوه نصب اجزای مختلف ایمپلنت دندان
معمولا قبل از کاشت ایمپلنت در محل مورد نظر، ضخامت و کیفیت استخوان فک ارزیابی میشود. در مواردی که استخوان فک برای حمایت از فیکسچر ضعف داشته باشد، پیوند استخوان توصیه میشود. اگر به پیوند استخوان نیاز داشته باشید، احتمالا 4 تا 5 ماه دوره بهبودی قبل از کاشت ایمپلنت وجود دارد.
کاشت ایمپلنت دندان یک روش جراحی است که به وسیله آن فیکسچر در استخوان فک قرار میگیرد. دوره بهبودی آن معمولا 3 ماه طول میکشد و این بازه زمانی به استخوان فک اجازه میدهد که به ایمپلنت بچسبد (به این حالت استئواینتگراسیون گفته میشود).
پس از بهبودی مناسب، کلاهک التیامدهنده برداشته میشود و هر دو قسمت اباتمنت و تاج یا روکش مصنوعی به ایمپلنت متصل میشوند. معمولا بعد از نصب روکش به شما دستور داده میشود که به مدت 72 ساعت از جویدن مواد غذایی سفت خودداری کنید. همچنین به شما توصیه میشود که به مدت 72 ساعت از نخ دندان کشیدن در اطراف تاج ایمپلنت خودداری کنید.
مهم است بدانید که برخی از عوامل یا شرایط پزشکی ماند ابتلا به دیابت یا پوکی استخوان، خطر شکست ایمپلنت را افزایش میدهند. بنابراین انجام ارزیابی پزشکی قبل از نصب ایمپلنت دندان بسیار مهم است.
نصب روکش ایمپلنت چه مزایایی دارد؟
روکش ایمپلنت یکی از شگفتیهای دندانپزشکی است که برای جایگزینی دندانهای از دست رفته یا آسیبدیده استفاده میشود. این قطعه انواع مختلفی دارد و از مواد مختلفی که از نظر دوام و زیبایی متفاوت هستند، ساخته میشود. از مزایای نصب روکش ایمپلنت روی اباتمنت و فیکسچر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- موقعیت دندانهای مقابل و مجاور ایمپلنت را تثبیت میکند.
- روند طبیعی جویدن مواد غذایی را بهبود میبخشد.
- به بهبود گفتار و بیان کلمات کمک میکند.
- ظاهر لبخند را زیباتر میکند.
روکشهای دندانی را میتوان از مواد مختلفی مانند سرامیک، پُرسِلِن، نقره، طلا و آلیاژهای فلزی تولید کرد. اگرچه سرامیک و پُرسلن ظاهر طبیعی و دلپذیرتری دارند، اما روکشهای از جنس طلا بادوامترین نوع تاج دندان هستند. در ادامه به انواع روکش ایمپلنت از نظر ساختار و نحوه اتصال اشاره خواهیم کرد.

انواع روکش ایمپلنت دندان از نظر مواد مورد استفاده برای ساخت آنها
پس از بهبود بافت لثه و استخوان فک، دندانپزشک قالبگیری میکند تا روکش مخصوص هر بیمار در لابراتوآر ساخته شود. بسته به ترجیح و بودجه اختصاصی خود، میتوانید جنس متفاوتی از تاج دندان را انتخاب کنید. در ادامه به انواع روکش ایمپلنت دندان از نظر مواد مورد استفاده برای ساخت آنها اشاره خواهیم کرد.
روکش سرامیکی
بیشتر روکشهای ایمپلنت دندان از نوعی ماده سرامیکی به نام پرسلن ساخته میشوند. به دلیل درخشندگی بالا و رنگ سفید روکش سرامیکی، به راحتی میتوان آن را با سایر دندانهای طبیعی هماهنگ کرد. چنین روکشی با به تصویر کشیدن مجموعهای از دندانهای کاملا سفید، ظاهر لبخند را بهبود میبخشد.
اگرچه شما میتوانید روکش سرامیکی برای ایمپلنت دندان را با قیمتی معقول تهیه کنید، اما بهتر است بدانید که طول عمر طولانی به اندازه روکشهای از جنس طلا و زیرکونیا ندارد.
روکش پرسلن متصل به فلز (PFM)
این نوع روکش ایمپلنت، قبل از ابداع روکش زیرکونیا جز روکشهای استاندارد و محبوب بود. زیرا از نظر مکانیکی به خوبی کار میکند و میتواند غذاهای سفت را برای مدت طولانی تحمل کند و همچنین مانند دندانهای طبیعی به نظر میرسد. در واقع به گونهای طراحی شده است که از روکش سرامیکی معمولی قویتر است.
همانطور که از نام آن پیداست، روکش پرسلن متصل به فلز با فلزاتی مانند طلا، کبالت، نیکل و تیتانیوم ساخته میشود تا مقاومت آن افزایش پیدا کند. از طرفی، پایه فلزی با پرسلن پوشانده شده است تا ظاهری طبیعی به تاج بدهد. البته پایه فلزی آن گاهی اوقات به صورت یک خط تیره در امتداد خط لثه نمایان میشود. همین مساله احتمال استفاده از آن را برای ایمپلنت دندانهای قدامی (جلو) کاهش داده است.
از نظر دندانپزشکان، روکش پرسلن متصل به فلز اغلب بهترین انتخاب برای دندانهای آسیاب است، زیرا دارای پایههای فلزی است.
روکش ایمکس (Emax)
روکش ایمپلنت ایمکس توسط یک شرکت دندانپزشکی سوئیسی ساخته میشود. ساختار آن بیشتر از سرامیک تشکیل شده است و جزء اصلی آن شیشه دی سیلیکات لیتیوم علاوه بر دی اکسید لیتیوم، فسفر اکسید، کوارتز، اکسید پتاسیم و چند عنصر دیگر است. به میزان قابل قبولی مستحکم است و ظاهری بسیار نزدیک به دندانهای طبیعی دارد.
دوام این نوع روکش نصف روکش زیرکونیا است و به همین دلیل ممکن است برای بیمارانی که نیش قوی ندارند مناسب باشد. معمولا انتخاب خوبی برای ترمیم دندانهای جلویی آسیبدیده یا تغییر رنگ داده است. تجربه نشان داده است که اگر روکش ایمکس برای جایگزینی دندانهای قسمت خلفی (پشتی) استفاده شود، ممکن است در معرض شکستگی تحت نیروی گاز گرفتن قرار گیرد.
روکش زیرکونیا
روکش زیرکونیا از یک ماده سرامیکی سفید رنگ و شبیه رنگ دندان به نام زیرکونیوم اکساید ساخته میشود و دارای استحکام خمشی معادل 1200 مگاپاسکال است. این میزان استحکام در سایر انواع روکشها مانند روکشهای PFM، روکشهای EMax و کامپوزیتهای سرامیکی دیده نمیشود.
محققان معتقدند که با توجه به قیمت روزافزون طلا، روکش زیرکونیا گزینه جایگزین و مقرون به صرفهای است. پس از نصب روکش زیرکونیا، از نظر زیبایی هیچ خط سیاهی در امتداد حاشیه لثه شکل نمیگیرد (یک مشکل رایج در بسیاری از گزینههای ارزانتر روکش ایمپلنت) و فلز قابل رویتی وجود ندارد. معمولا روکش زیرکونیا با گلاس آینومر رزینی روی اباتمنت سیمان میشود.
روکش جامد زیرکونیا بهتر است برای دندانهای پشتی (نواحی پرمولر و مولر) استفاده شود. زیرا اگرچه رنگ آن سفید است اما فاقد شفافیت دندانهای طبیعی است. معمولا اگر به دلیل مقاومت بالا لازم باشد برای دندانهای جلویی (ثنایا و نیش) استفاده شود، یک روکش زیرکونیا نیمه شفاف روی آن قرار میگیرد تا ظاهر طبیعیتری برای دندانها ایجاد شود.
اگرچه زیرکونیا نیمه شفاف دوام کمتری نسبت به زیرکونیا جامد دارد، اما با چارچوبی از زیرکونیا جامد پشتیبانی میشود. روکش زیرکونیا نیز مانند روکشهای فلزی با مواد شیمیایی واکنش نشان نمیدهد و خطر بروز واکنشهای آلرژیک را کاهش میدهد.
اخیرا روکشهای زیرکونیا دولایه طرفداران زیادی پیدا کردهاند. زیرا برای طراحی آنها از یک لایه آلیاژ تیتانیوم به عنوان زیرساز استفاده میشود. زیرسازی تیتانیوم استحکام لازم برای عملکرد صحیح را فراهم میکند و میتواند باعث افزایش طول عمر روکش تا 40 سال شود.
روکش طلا
جنس روکش طلا معمولا ترکیبی از طلا و فلزات دیگری مانند پالادیوم، کروم، مس یا نیکل است. استفاده از این آلیاژ استحکام تاج را افزایش میدهد و هزینه آن را به میزان قابل توجهی کاهش میدهد.
وجود فلز طلا کمک میکند تا این نوع روکش بسیار قوی باشد و به ندرت شکسته با فرسوده شود. از طرفی، جلا بسیار بالایی دارد و این مساله تمیز کردن و نگهداری آن را آسانتر میکند. تجربه نشان داده است که قویترین و بادوامترین نوع روکش ایمپلنت، روکش طلا است.
واضح است که روکش طلا به دلیل ظاهر غیرطبیعی آن بعید است برای دندانهای قدامی (جلو) انتخاب شود. اگرچه روکش طلا گران است، اما به دلیل استحکام زیاد آن انتخاب بسیار خوبی برای دندانهای خلفی (پشتی) است.
برای افرادی که به روکشهای ایمپلنت کمی براق علاقهمند هستند، تاج آلیاژ طلا گزینه مطلوبی است. به طور کلی مزیت اصلی این نوع روکش، عدم شکستن و ترک خوردن آن است و اینکه پس از نصب نیازی به تعمیر ندارد.
بهتر است بدانید که موادی مانند پلی متیل متاکریلات اکریلیک (PMMA) یا رزین کامپوزیت، اگرچه میتوانند دندانهای بسیار زیبایی ایجاد کنند اما بادوام نیستند. به همین دلیل، بهتر است برای تعمیرات روکشهای ایمپلنت استفاده شوند. پلی متیل متاکریلات اکریلیک یک پلاستیک مهندسی شده است. رزین کامپوزیت نیز از مخلوطی از مواد پلاستیکی و شیشهای ساخته میشود. این مواد ارزانترین نوع روکشها را تولید میکنند.

انواع روکش ایمپلنت دندان از نظر نحوه استصال آن به اباتمنت
روش اتصال تاج به ایمپلنت متفاوت است و همین مساله در ایجاد انواع روکش موثر است. به طور کلی دو نوع روکش دندان برای ایمپلنت با عنوان روکشهای پیچدار و سیمانی وجود دارد که در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.
روکشهای پیچدار
این نوع روکش مصنوعی از یک پیچ لینگوال و اکلوزال ساخته شده است. چنین ساختاری کمک میکند تا روکش به راحتی به بالای اباتمنت متصل شود. علاوه بر این، امکان برداشتن آسان تاج دندان برای ترمیم، تعمیر یا تمیز کردن را نیز فراهم میکند.
روکشهای سیمانی
برای اتصال این نوع از روکش ایمپلنت به اباتمنت، دندانپزشک از سیمان دندانی استفاده میکند. اگرچه برداشتن آن در مقایسه با روکش پیچدار دشوارتر است اما ظاهر بهتری دارد و امکان اتصال ایمن را فراهم میکند.
یکی از اشکالات مهم روکشهای پیچدار این است که تاج مصنوعی میتواند به تدریج در طول زمان شل شود و بیمار باید برای سفت کردن آن مدام به دندانپزشک مراجعه کند.
اشکال عمده روکشهای سیمانی، خطر التهاب در صورت نفوذ مواد سیمان دندانی به خط لثه است. از آنجایی که برداشتن این نوع روکش چالش برانگیزتر است، میتواند در حین تعمیر یا تعویض عوارضی ایجاد کند. بنابراین، بهتر است پیش از نصب روکش با دندانپزشک خود در مورد بهترین نوع آن با توجه به شرایط بالینی خود صحبت کنید.
نکات مهم برای افزایش طول عمر روکش ایمپلنت دندان
اگر روکش ایمپلنت شما از جنس طلا یا زیرکونیا نیست، لازم است برای افزایش طول عمر آن و کاهش خطر شکستگی یا ترکخوردگی به نکات زیر توجه کنید:
- تا یک هفته از مصرف غذاها و نوشیدنیهای خیلی سرد یا خیلی گرم خودداری کنید. غذاهای نرم و ملایم مانند سوپ و پوره سیبزمینی بخورید.
- تا دو هفته اجازه کشیدن سیگار یا مصرف الکل را ندارید. زیرا باعث تداخل در روند بهبودی محل زخم میشوند.
- مواد غذایی سفت مانند یخ، آبنبات و تهدیگ را نجوید چراکه میتوانند تاج مصنوعی را بشکنند. در صورت داشتن عادت دندانقروچه کردن، به فکر درمان باشید. دندانپزشک ممکن است برای شما محافظ دندان تجویز کند یا شما را به روانشناس ارجاع دهد.
- ایمپلنت دقیقا مانند دندان طبیعی باید تمیز شود. میتوانید برای تمیز کردن گوشهها و شکافهای اطراف دندانها، لثهها و پایههای فلزی از مسواکهای خاصی که بین دندانها میلغزند، استفاده کنید.
- معاینات منظم دندانپزشکی را بهمنظور اطمینان از سلامت و عملکرد مناسب اجزای مختلف ایمپلنت دندان فراموش نکنید.
سخن آخر
بنابراین، انواع روکش ایمپلنت وجود دارد و لازم است قبل از هرگونه اقدامی به این مساله توجه کنید. علاوه بر شرایط بالینی، میزان بودجه شما نیز در انتخاب روکش موثر است. تجربه نشان داده است که روکشهای طلا و زیرکونیا بیشترین طول عمر را دارند. مطمئنا مشورت با دندانپزشک متخصص ایمپلنت یا جراح دهان و دندان میتواند اطلاعات دقیقتری در این زمینه در اختیار شما بگذارد.